زلزله، چگونه می آید ؟

با ورود به این سایت می توانید از آخرین زلزله های ایران با خبر شوید : اینجا کلیک نمایید

از روز گذشته با رخداد زمین‌لرزه های پیاپی در منطقه «مورموری» ایلام که بزرگترین آنها زلزله با بزرگی 6.1 در مقیاس امواج درونی زمین در ساعت 7 و 2 دقیقه بامداد دوشنبه – 27 مردادماه – به وقوع پیوسته و خوشبختانه تلفات جانی در پی نداشته است بار دیگر زلزله در کانون توجهات قرار گرفته است.

خبرنگار ایسنا به همین بهانه در گزارشی کوتاه به پدیده زلزله پرداخته است.

زلزله، حادثه‎ای طبیعی است که بر اثر لرزش زمین به وجود می‎آید. معمولاً در میان لایه‎هایی از سنگ که در زیر خاک سطحی و در عمقی حدود 30 تا 40 کیلومتری قرار دارند، شکست‎های برشی، کششی یا فشاری به‎وقوع می‎پیوندد. انتشار لرزشی که در اثر این شکست پدید می‎آید، زلزله نامیده می‎شود .

زمین به لحاظ هندسی دارای شکل کروی است که داخلی‎ترین قسمت آن «هسته» نامیده می‎شود و لایه‎های میانی که بین هسته و پوسته زمین قرار دارند، «گوشته» نامیده می‎شوند.

هسته زمین، داغ و پرحرارت و پوسته زمین نسبتاً سرد و خنک است. این دو نوع دمای متفاوت موجب می‎شود که گوشته زمین که بین هسته و پوسته قرار گرفته است، حرکت دورانی شکل پیدا کند و این حرکت دورانی شکل موجب گردش پوسته زمین بر روی گوشته می‎شود؛ در نتیجه پوسته زمین خاصیت یکپارچگی خود را از دست داده و تبدیل به صفحات مجزا و متحرک می‎شود.

مهمترین علت حرکت صفحات، گرمای داخل زمین است که موجب می‎شود تا حرکات صفحات در میانه زمین به یکدیگر مرتبط شوند و باعث ایجاد یک تنش و فشار زیاد در مرز بین صفحات شوند و شکستگی یا گسل امواج تنشی در محیط ایجاد شود و زلزله را به‎وجود آورد. به عبارت دیگر، زلزله از آزادشدگی امواج تنشی به دلیل ایجاد شکستگی در پوسته زمین ایجاد می‎شود که این گسیختگی‎ها به دلیل فشارهایی است که صفحات پوسته زمین به یکدیگر وارد می‎کنند ولیکن نکته قابل ذکر آن است که زلزله ناشی از آزادشدن انرژی ذخیره شده در پوسته زمین صرفاً به دلیل شرایط جوی، فیزیکی و ساختار داخل زمین حادث نمی‎شود بلکه عوامل بیرونی نیز در آزادشدن این انرژی درونی دخیل‎اند.

زلزله‎ها به دو دسته قابل تقسیم هستند: زلزله‎های لبه صفحه‎یی و زلزله‎های درون صفحه‎یی. یک گروه از زلزله‎ها در محل برخورد صفحات به‎وجود می‎آیند. لغزش و آزادشدگی انرژی در این محل موجب به‎وجود آمدن زلزله لب صفحه‎یی می‎شود اما شکل دیگر زلزله بر اثر فشارهای لبه یک صفحه بر روی لبه صفحه دیگر است که موجب تجمع انرژی و شکستگی در آن منطقه می‎شود. فرآیندهای کوه‎زایی نتیجه فشارهای صفحات اطراف است.

این فشارها موجب می‎شود که پوسته زمین شکسته و به سمت بالا حرکت کند و کوه‎ها را شکل دهد. به این زلزله‎ها که درون صفحه اتفاق می‎افتد، زلزله‎های درون صفحه یی می‎گویند.

دکتر پیمان رجبی، زمین‌شناس در گفت‌و‌گو با ایسنا می‌گوید: بیشتر زلزله‎هایی که در ایران رخ می‎دهد در نتیجه فشار صفحه‎ای است که در منطقه عربستان واقع شده است. فشار این صفحه بر روی صفحه کشورمان در بیشتر مناطق، فرآیند کوه‎زایی هم‎چون زاگرس و البرز را موجب شده است. به همین دلیل تقریباً تمام زلزله‎هایی که در فلات ایران رخ می‎دهد از نوع زلزله‎های درون صفحهی است‎. گسل‎های موجود در ناحیه رشته کوه‎های البرز، زاگرس و رشته کوه‎هایی که در شرق ایران گسترده‎اند، باعث به وجود آمدن این زلزله‎ها در داخل فلات ایران شده است.

وی خاطرنشان کرد: زلزله‎های اخیر به‎علت تحرکات پوسته قاره‎یی موسوم به صفحه عربی و فرورانش آن به زیر زاگرس می‎باشد، این حرکات سبب آزاد شدن انرژی بسیار زیادی می‎شود که طبیعتاً در محل شکستگی‎ها و نقاط ضعف پوسته که گسل‎ها هستند آزاد شده و سبب برخی از امواج که امواج S هستند، سبب تخریب و لرزش می‎شوند.

رجبی تصریح کرد: در استان لرستان گسل بزرگ و فعال، گسل دورود است که سابقه حرکات بسیار شدید و مخرب نیز دارد که در امتداد رشته کوه زاگرس NW-SE بوده و در صورت حرکات شدید و آزاد شدن انرژی قدرتمند، شهرهای با فاصله 150 کیلومتری هم در امان نخواهند بود.

منبع : ایسنا