انواع كم خونی و روشهای درمان آن

عارضه كم خونی زمانی بروز می كند كه خون فاقد هموگلوبین كافی است. هموگلوبین به گلبول های‌‌ قرمز خون در حمل اكسیژن از ریه ها به تمام اندام های‌‌ بدن كمك می كند.

 

كم خونی انواع مختلفی دارد كه هر كدام به دلایل مختلف بروز می كنند و به اختصار در ذیل معرفی شده اند:

1 – كم خونی ناشی از فقر آهن «IDA»: این نوع كم خونی از شایعترین انواع این بیماری است. فقر آهن زمانی بروز می كند كه بدن فاقد آهن كافی است.

 

بدن برای ساختن هموگلوبین به آهن نیاز دارد. این حالت معمولاًً در اثر از دست دادن خون به دلیل مشكلاتی همچون عادت ماهانه طولانی و سنگین، زخم های‌‌ داخلی، پولیپ های‌‌ روده یا سرطان روده بروز می كند.

همچنین، رژیم غذایی فاقد آهن كافی می تواند منجر به بروز این حالت شود. در دوره بارداری نیز عدم وجود آهن كافی برای مادر و جنین موجب كم خونی از نوع فقر آهن می‌شود.

 

بدن میتواند با مصرف مود غذایی مانند گوشت گاو، صدف های‌‌ خوراكی، اسفناج، عدس، سیب زمینی كباب شده با پوست و تخمه گل آفتابگردان، آهن مورد نیاز خود را به دست آورد.

 

2- كم خونی مگالوبلاستیك یا فقر ویتامین:

این نوع كم خونی معمولاًً در اثر كمبود فولیك اسید یا ویتامین B-12 بروز می كند. این ویتامین ها به بدن در سالم نگه داشتین خون یا سیستم عصبی كمك می كنند.

 

در این نوع كم خونی، بدن گلبول های‌‌ قرمز خونی تولید می كند كه نمی توانند اكسیژن را به خوبی تحویل دهند.

قرص های‌‌ مكمل حاوی فولیك اسید می توانند این نوع كم خونی را درمان كنند.

 

فولیك اسید را همچنین می توان از مصرف دانه ها و بنشن ها، مركبات و آب میوه ها، سبوس گندم و سایر غلات، سبزیجات برگ پهن و سبز تیره، گوشت طیور، صدف و كبد به دست آورد.

 

گاهی اوقات ممكن است یك متخصص نتواند تشخیص دهد كه علت این بیماری كمبود ویتامین B-12 است.

 

این حالت معمولاًً در افراد مبتلا به كم خونی وخیم بروز می كند كه در حقیقت نوعی بیماری خود ایمنی است.

عدم دریافت ویتامین B-12 كافی میتواند موجب كرخی و بی حسی دست ها و پاها، مشكلات در راه رفتن، از دست دادن حافظه و مشكلات بینایی شود.

 

نوع درمان بستگی به عامل مولد بیماری دارد، اما به هر حال مصرف ویتامین B-12 ضروری است.

 

3- بیماری های نهفته:

بیماری های‌‌ خاصی وجود دارند كه می‌توانند به توانایی بدن در تولید گلبول های‌‌ قرمز خونی آسیب برسانند.

 

برای مثال، افراد مبتلا به بیماری های‌‌ كلیوی به ویژه بیمارانی كه دیالیز می‌شوند در معرض ابتلا به كم خونی قرار دارند. كلیه های‌‌ این بیماران قادر به ترشح هورمون های‌ كافی برای تولید گلبول های‌‌ خونی نبوده و در هنگام دیالیز نیز آهن از دست میدهند.

 

4- بیماری های خونی ارثی:

اگر در خانواده سابقه بیماری خونی وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به آن در افراد دیگر نیز افزایش می یابد.

یكی از امراض خونی ارثی كم خونی گلبول های‌‌ داسی شكل است. به جای تولید گلبول های‌‌ قرمز خونی طبیعی كه به راحتی درون رگ های‌‌ خونی حركت می كنند، گلبول های‌‌ داسی شكل حركت سختی داشته و دارای لبه های‌‌ خمیده هستند.

 

این گلبول ها نمی توانند در رگ های‌‌ خونی ظریف به آسانی حركت كنند و در نتیجه مسیر رسیدن خون به اعضای بدن را مسدود می كنند.

 

بدن گلبول های‌‌ قرمز داسی شكل را نابود می كند، اما نمی‌تواند با سرعت كافی انواع طبیعی و سالم جدیدی را تولید كند

 

این امر موجب بروز كم خونی می‌شود نوع دیگری از كم خونی ارثی تالاسمی است.

 

تالاسمی زمانی بروز می كند كه بدن ژن های‌‌ ویژه ای را از دست می‌دهد و یا ژن های‌‌ غیر طبیعی مختلف از والدین به كودك ارث می رسد كه به نحوه تولید هموگلوبین تاثیر منفی می گذارند.

5- كم خونی آپلاستیك:

نوع نادری از كم خونی است و زمانی بروز می كند كه بدن به اندازه كافی گلبول قرمز تولید نمی كند. از آنجا كه این امر بر گلبول های‌‌ سفید نیز تاثیر می‌گذارد، از این خطر بالای بروز عفونت ها و خونریزی های‌‌ غیر قابل توقف می‌شود.

 

این حالت دلایل مختلفی دارد كه عبارتند از: الف – روش های‌‌ درمانی سرطان ها «پرتودرمانی و شیمی درمانی»

 

ب- قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی «مانند مواد مورد استفاده در برخی حشره كش ها، رنگ و پاك كننده ها و شوینده های‌‌ خانگی»

 

پ ـ برخی داروها «مانند داروهای مخصوص درمان روماتیسم مفصلی»

ت- بیماری های‌‌ خود ایمنی «مانند لوپوس»

 

ث – عفونت های‌‌ ویروسی كه بر تراكم استخوانی تاثیر می گذارد.

نوع درمان بستگی به میزان حاد بودن كم خونی دارد.

 

این بیماری را می توان با تعویض خون، مصرف دارو و یا پیوند مغز استخوان درمان كرد.

 

كم خونی برای پیشرفت در بدن به گذر زمان احتیاج دارد.

 

در آغاز ممكن است هیچ علایمی بروز نكند و یا علایم بیماری بسیار خفیف باشد، اما با پیشرفت بیماری می توان شاهد علایمی چون خستگی، ضعف، عدم توانایی در كار و تحصیل، كاهش دمای بدن، پریدگی رنگ پوست، ضربان قلب سریع، كوتاهی تنفس ها، درد سینه، سرگیجه، تحریك پذیری، كرخی و سردی دست ها و پاها و سردرد بود.

تشخیص این بیماری با انجام یك آزمایش خون امكانپذیر است.

 

در صورت مثبت بودن جواب آزمایش و ابتلا به كم خونی انجام آزمایشات دیگری نیز برای تشخیص نوع آن ضروری است.

 

انتخاب نوع درمان كم خونی بستگی به علت بروز آن دارد.

 

برای مثال، نحوه درمان كم خونی گلبول های‌‌ داسی شكل با نحوه درمان كم خونی ناشی از رژیم غذایی فاقد آهن یا فولیك اسید متفاوت است.

 

از این رو برای كشف بهترین روش معالجه باید به متخصص مربوطه مراجعه كرد.

به روش های‌‌ گوناگون می توان مانع از بروز برخی انواع كم خونی شد كه مجموعه ای از انها در زیر آمده است؛

 

1- مصرف غذا های‌ حاوی آهن زیاد از جمله گوشت قرمز، ماهی، مرغ، تخم مرغ، میوه های‌‌ خشك شده، عدس و لوبیا، سبزیجات سبز برگ پهن مانند اسفناج، كلم و یا غله های‌‌ حاوی آهن غنی شده.

 

2- مصرف مواد خوراكی كه جذب آهن را در بدن افزایش می دهد مانند آب پرتغال، توت فرنگی، كلم و یا سایر میوه ها و سبزیجات حاوی ویتامین C.

 

3- خودداری از نوشیدن قهوه و چای همراه با وعده های‌‌ غذایی چرا كه این نوشیدنی ها جذب آهن در بدن را دشوار می كند.

 

4- كلسیم جذب آهن را مشكل می كند لذا برای به كار گرفتن بهترین روش برای مصرف كلسیم به میزان مناسب و كافی با پزشك متخصص باید مشورت كرد.

5- اطمینان از مصرف كافی فولیك اسید و ویتامین B-12 در رژیم غذایی

 

6- مشاوره با پزشك برای خوردن قرص های‌‌ مكمل آهن چرا كه مصرف این قرص بدون مشورت با فرد متخصص صحیح نیست. این قرص ها در دو نوع فروس و فریك ارایه می‌شوند.

 

جذب فروس در بدن بهتر صورت می‌گیرد اما اثرات جانبی مانند تهوع، استفراغ و اسهال در پی دارد با این حال این اثرات جانبی را می توان با كمك برخی اقدامات كاهش داد، از آن جمله اینكه ابتدا با نیمی از دوز تجویز شده شروع كرد و به تدریج آن را به دوز كامل رساند.

 

قرص را در دوزهای تقسیم شده مصرف كرد. قرص را همراه با غذا مصرف كرد و اگر نوعی از قرص آهن مشكلاتی ایجاد می كند با متخصص مربوطه برای مصرف نوع دیگر مشورت كرد.

 

7- زنانی كه باردار نبوده اما در سن بارداری قرار دارند باید هر 5 تا 10 سال یكبار آزمایش كم خونی بدهند. این امر حتی در شرایط سلامت باید صورت گیرد. انجام این آزمایش ها باید از زمان نوجوانی آغاز شود.

8- همچنین زنانی كه باردار نیستند و در سن بارداری قرار دارند در صورت داشتن علایمی چون عادت ماهانه شدید و طولانی، مصرف آهن كم و یا تشخیص قبلی ابتلا به كم خونی باید هر سال آزمایش خون بدهند.

 

اكثر افراد از طریق یك رژیم غذایی سالم و منظم می توانند از غذا های‌ سرشار از آهن استفاده كنند اما برخی افراد نمیتواند آهن كافی بدست آورند كه مهم‌ترین این افراد دختران نوجوان و زنان در سن بارداری هستند كه یا در هر عادت ماهانه خون زیادی را از دست میدهند یا بیش از یك بچه دارند و یا از IUD استفاده می كند.

 

كودكان نوپا و زنان باردار نیز در این گروه هستند. این افراد باید به طور دوره ای آزمایش كم خونی بدهند و در صورت فقر آهن حتما باید با مشورت پزشك از مكمل های‌‌ آهن استفاده كند كه نحوه درمان مشكل آنها بر عهده پزشك است.

 

پایگاه فرهنگی هنری تکناز