بحثی كوتاه درباره ازدواج موقت در اسلام

پیروان مكتب اهل بیت «ع» معتقدند كه ازدواج موقت امر مشروعى است كه در فقه اسلامى به عنوان‏ «متعه‏» معروف شده است. به این ترتیب ازدواج، دو گونه است:

1. ازدواج دائم كه وقت و زمان آن نامحدود است و 2. ازدواج موقت كه مدت آن با توافق طرفین تعیین مى‏گردد.

این ازدواج با ازدواج دائم در بسیارى از مسائل شباهت دارد از جمله:

1. مساله مهریه

2. لزوم خالى بودن زن از هر گونه مانع

3. احكام مربوط به فرزندانى كه از این ازدواج متولد مى‏شوند كه با فرزندان ازدواج دائم هیچ تفاوتى ندارد

4. نگهداشتن عده بعد از جدایى.

این ها همه ی ي ي ي ي ي ي ي نزد ما جزء مسلمات است، به تعبیر دیگر عقد موقت «متعه» یك نوع ازدواج است،با تمام ویژگیهایش.

البته تفاوتهایى میان عقد موقت و دائم وجود دارد از جمله این كه در عقد موقت نفقه زن بر شوهر واجب نیست، و دو همسر از همدیگر ارث نمى‏برند «ولى فرزندان انها از پدر و مادر و یكدیگر ارث مى‏برند» .

شیعه این حكم را از قرآن مجید گرفته ‏است كه مى‏فرماید: «فما استمتعتم به منهن فآتوهن اجورهن فریضة» یعتی «زنانى را كه متعه مى‏كنید، مهریه انها را باید بپردازید».

«1»بسیارى از محدثان معروف و مفسران بزرگ تصریح كرده‏اند كه این آیه درباره عقد موقت است. عده ای از بزرگان اهل سنت عبارتند از:

در تفسیر طبرى روایات زیادى در ذیل این آیه نقل شده كه نشان مى‏دهد آیه فوق مربوط به ازدواج موقت است و گروه كثیرى از صحابه پیامبر «ص» به آن شهادت داده‏اند.

«2»در تفسیر «الدر المنثور» و «سنن بیهقى‏» نیز روایات در این زمینه فراوان است. «32»

در«صحیح بخارى‏» و «مسند احمد» و «صحیح مسلم‏» و كتب فراوان دیگر نیز روایاتى كه دلیل بر وجود عقد موقت در عصر پیامبر اكرم «ص» است دیده مى‏شود، هر چند روایات مخالف آن نیز وجود دارد.

«3»جمعى از فقهاى اهل سنت معتقدند كه نكاح متعه در عصر پیامبر «ص» بوده سپس این حكم نسخ شده است ؛ در حالى كه جمعى مى‏گویند این حكم تا آخر عمر پیامبر «ص» بوده و «عمر» آن را نسخ كرده است.

این عبارت‏ از عمر كه: «متعتان كانتا على عهد رسول الله و انا محرمهما و معاقب علیهما:متعة النساء و متعة الحج» یعنی «دو متعه در عصر پیامبر «ص» وجود داشت و من انها را تحریم كردم و بر انها مجازات مى‏كنم!متعه زنان و متعه حج «كه نوع خاصى از حج است» » گواه این معنى است.

«4»بدون شك در این حكم اسلامى در میان روات اهل سنت – مانند بسیارى از احكام دیگر – اختلاف نظر است، بعضى معتقد به نسخ آن در زمان پیامبر «ص» و بعضى به نسخ آن در زمان خلیفه دوم هستند و گروه اندكى بكلى آن را انكار مى‏كنند، و آن گونه اختلافات در مسائل فقهى وجود دارد ؛ ولى فقهاى شیعه در مشروعیت آن اتفاق نظر دارند و مى‏گویند در عصر پیامبر «ص» نسخ نشده و بعد از رحلت آن حضرت نیز نسخ آن غیر ممكن است.

به هر حال ما معتقدیم: ازدواج موقت اگر مورد سوء استفاده واقع نشود، پاسخگوى قسمتى از ضرورت‌هاى اجتماعى در مورد جوانانى است كه قادر به ازدواج دائم نیستند، یا مسافرانى كه به خاطر كارهاى تجارى و اقتصادى یا تحصیلى یا جهات دیگر مدتى از خانواده خود دور مى‏مانند.

و مواردى دیگر از این قبیل و مبارزه با ازدواج موقت راه را براى توسعه فحشا در میان این گروهها باز مى‏كند ؛ مخصوصا در عصر و زمان ما كه سن ازدواج دائمى به علل مختلفى بالا رفته و از سوى دیگر عوامل تحریك كننده شهوات، بسیار فراوان است. اگر این راه بسته شود، راه براى فحشا بیقین گشوده خواهد شد.

بار دیگر تكرار مى‏كنیم كه ما با هر گونه سوء استفاده از این حكم اسلامى، و آن را بازیچه دست هوسبازان قرار دادن، و زنان را به آلودگى كشاندن، شدیدا مخالفیم، ؛ ولى سوء‌استفاده بعضى هوسبازان از قانون نباید موجب جلوگیرى از اصل قانون شود، بلكه باید از سوء استفاده جلوگیرى گردد.

……………………..

مستندات:

1- سوره نساء، آیه 24.

2- تفسیر طبرى، جلد 5، صفحه 9.

3- الدر المنثور، جلد 2، صفحه 140- سنن بیهقى، جلد 7، صفحه 206.

4- مسند احمد، جلد 4، صفحه 436- صحیح بخارى، جلد 7، صفحه 16 و صحیح مسلم، جلد 2، صفحه 1022 تحت عنوان‏«باب نكاح المتعه‏» آمده است.

5- این حدیث ‏به همین عبارت یا عباراتى شبیه آن از نظر محتوا در سنن بیهقى، جلد 7، صفحه 206 و بسیارى از كتب دیگر آمده است.

نویسنده كتاب الغدیر، بیست و پنج‏حدیث از كتب صحاح و مسندها نقل مى‏كند كه ‏«متعه‏» در شرع اسلام، حلال و در عصر پیامبر «ص» و خلیفه اول و مقدارى از زمان عمر معمول بوده، سپس او در اواخر عمرش از آن نهى كرد «الغدیر،جلد 3،صفحه 332»

«اقتباس از کتاب : اعتقاد ما ؛‌ نوشته آیت‌الله ناصر مكارم شیرازی»

پایگاه فرهنگی هنری تکناز