عینك آفتابی یكی از اصلیترین ابزارهای ما در مقابله با خورشید است. اگر عینك آفتابی خود را به درستی انتخاب كرده باشیم، میتوانیم مطمئن باشیم كه چشممان در برابر پرتوهای خطرناك خورشیدی در امان خواهد بود. نحوه كار عینكهای آفتابی ساده است: آنها چشم را میپوشانند و نوعی سد فیزیكی به وجود میآورند. به علاوه عدسیهایشان به نسبت رنگ و تیرگیشان پرتوهای فرابنفش را جذب میكنند و اجازه نمیدهند كه این پرتوهای خطرناك به چشم وارد شوند. البته بخشی از نور هم در برخورد با عدسی عینك بازتاب پیدا میكند و برمیگردد.
برخلاف باور رایج ما نمیتوانیم از روی مدل، مارك، رنگ، قیمت، طرح یا حتی میزان تیرگی یك عینك آفتابی بفهمیم كه تا چه حد میتواند چشم را در برابر پرتوهای فرابنفش محافظت كند. مطالعهای در سال 1995 نشان داد كه بسیاری از عینكهای آفتابی ماركهای معروف در برابر پرتوهای فرابنفش محافظت كامل ایجاد نمیكنند. عینكهایی كه استانداردهای محافظتی را رعایت میكنند، در یكی از این سه دسته قرار میگیرند:
1) عینكهای زینتی:این عینكها عدسیهایی دارند با تیرگی و رنگ اندك كه برای استفاده در نور ملایم طراحی شده است. این نوع عدسیها بین صفر تا 60 درصد از نور مرئی و فرابنفش نوع <آ> و بین 5/87 تا 95 درصد از فرابنفش نوع <ب> را سركوب میكنند. این عینك برای رانندگی در طول روز توصیه نمیشود.
2) عینكهای استفاده عمومی: این عینكها بین 60 تا 92 درصد از نور مرئی و فرابنفش نوع <آ> و بین 95 تا 99 درصد از فرابنفش نوع ب را سركوب میكنند. این عینك برای رانندگی مناسب است و برای روزهای خیلی آفتابی توصیه میشود.
3) عینكهای استفاده خاص:این عینكها تا 97 درصد از نور مرئی و 5/98 درصد از نور فرابنفش نوع <آ> و حداقل 99 درصد از فرابنفش نوع <ب> را سركوب میكنند. این نوع برای كسانی كه مدت زیادی به طور پیوسته در معرض نور خورشید قرار دارند مناسب است. این عینك برای رانندگی توصیه نمیشود.
****
توصیههای قبل از خرید
1) نظر یك چشمپزشك را قبل از خرید عینك آفتابی جویا شوید و توصیههای او را بشنوید.
2) عدسیها باید تا حدی تیره باشند كه چشم پشت آن راحت باشد، نه آنقدر تیره كه دیدتان را كم كند.
3) میزان كژدیسی و انحراف عدسی را حتما امتحان كنید. عینك را به چشم بزنید و به یك سطح چهارخانهای منظم، مثلا سرامیك یا موزاییك كف نگاه كنید. سرتان را به بالا و پایین و چپ و راست حركت بدهید و ببینید آیا خطها همچنان صاف باقی میمانند یا خیر.
4) بچهها هم به عینك آفتابی نیازمندند. مبادا برای آنها از نمونههای فانتزی كه بیشتر جنبه اسباببازی دارند انتخاب كنید. بهتر است عینك آفتابی بچهها از بین عدسیهای پلاستیكی انتخاب شود چون در صورت بروز حادثه، شیشه میتواند خطرآفرین شود.
5) بهتر است طراحی عینك آفتابی طوری باشد كه كاملا چشمها را بپوشاند. عینكهایی كه تماما روی چشم و كنارههای صورت را میپوشانند، بهتر از انواع معمولی هستند و محافظت بیشتری از چشم به عمل میآورند.
6) كلاههای لبهدار بخش زیادی از پرتوهای فرابنفش را كه به سمت چشم میآید، سركوب میكند و از ورود آن از اطراف و بالای عینك به چشم جلوگیری میكند. بد نیست در كنار عینك آفتابی، به فكر كلاه هم باشید.
7) سبك و مدل عینكهای آفتابی هر سال عوض میشود اما تنوع آنها آنقدر زیاد است كه نمیشود هیچ نوعی را كاملا از مدافتاده حساب كرد. یادتان باشد كه عینكهای دودی كارآمد، الزاما گرانقیمت نیستند و نیاز به صرف هزینه چندانی ندارند.
8) اگر قرار است عدسی پلاستیكی را انتخاب كنید، دقت كنید كه حتما از نوع ضدخش باشد.
9) هنگام خرید به دنبال برچسب یا دفترچهای باشید كه میزان و نوع محافظت در آن قید شده باشد. بسیاری از تولیدكنندگان و سازندگان معتبر جهانی، خود را موظف میدانند كه این اطلاعات را در اختیار مشتری قرار بدهند.
10) بهتر است عینكی را انتخاب كنید كه بین 99 تا 100 درصد پرتوهای فرابنفش نوع ب را سركوب كند بر روی برچسب چنین عینكی باید نوشته شده باشد 400 UV یا اینكه UV 100 درصد . UV Protection
این عبارات به این معنی است كه 100 درصد پرتوهای فرابنفش تا طول موج 400 نانومتر مهار میشود. طول موج پرتوهای فرابنفش نوع آ بین 320 تا 400 نانومتر و طول موج پرتوهای فرابنفش نوع ب بین 280 تا 320 نانومتر است.
11) روی برچسب بعضی عینكها قید شده است كه در برابر ( HEVنورهای مرئی پرانرژی) هم محافظت ایجاد میكنند. مطالعات جدید نشان داده كه این نورهای مرئی هم میتوانند باعث تخریب بلندمدت شبكیه شوند، بهخصوص در بچهها كه این طیف نوری را بیشتر از بزرگسالان عبور میدهند.
12) بعضی از عینكها استاندارد 87.1ANSI Z را هم دارند كه البته نوعی استاندارد اختیاری است كه مقاومت عدسی را در صورت اصابت چیزی به آن نشان میدهد. برای كسب این استاندارد، دو آزمایش بر روی عدسی انجام میشود. در حالت اول، یك گوی فولادی به قطر دو و نیم سانتیمتر از فاصله 130 سانتیمتری بر روی عدسی انداخته میشود. در حالت دوم، یك ساچمه فولادی شش میلیمتری با سرعت 45 متر بر ثانیه به سمت عدسی شلیك میشود. در هر دو حالت، عدسی خرد نمیشود و به چشم اصابت نمیكند.
مشهورترین مدلهای عینك آفتابی
وقتی از مدلهای گوناگون عینك آفتابی صحبت میكنیم، منظورمان كارخانههای تولیدكننده آنها نیست بلكه شكل ظاهری آنها مورد نظر است. تنوع عینكهای آفتابی سرسامآور و گیجكننده است اما بعضی از مشهورترین و پرفروشترین آنها عبارتند از:
ظ مدل اوناسیس (یا جكی اُ: ) مخصوص زنان است و توسط ژاكلین اوناسیس، همهگیر شد. قبل از او، خود اوناسیس (سرمایهدار معروف) در دهه 60 چنین عینكی میزده است. این عینك در سال 2000 دوباره محبوب شد و همچنان پرطرفدار است، به خصوص در میان زنان مسن. عدسی و قاب این عینك بسیار بزرگ است. هنرپیشههای معروف برای فرار از دست خبرنگارن سمج (پاپاراتزی) چنین عینكهایی به چشم میزنند.
ظ مدل آینهای)Mirror( : نام دیگر آن عینك كاپ (مامور پلیس) است. چون بسیاری از پلیسهای آمریكایی از آن استفاده میكردند، به این اسم شناخته میشود. این نوع عینك با عینك نوع خلبانی زیاد اشتباه میشود.
ظ مدل خلبانی )Aviator( : عدسیهای آن تقریبا گلابیشكل و بزرگ است و قاب فلزی دارد. اولین مدل آن در سال 1936 توسط شركت ریبن و برای نیروی هوایی آمریكا طراحی شد. محبوبیت این نوع عینك در میان هوانوردان در سرتاسر جهان، هنوز كه هنوز است باقی است و كم نشده است. این عینك در دهه 60 تا 80 میلادی در بین جوانان بسیار محبوب بود.
ظ مدل رهنورد )Wayfarer( : این عینك نیز اولین بار توسط شركت ریبن طراحی شد. در دهه 50 و بهخصوص در هالیوود فوقالعاده پرطرفدار بود. جیمز دین، هنرپیشه معروف آمریكایی، بیشتر اوقات آن را به چشم داشت. طبق آمار، این مدل، پرفروشترین مدل عینك آفتابی تا امروز بودهاست.
ظ مدل چای )Tea( : به آن عینك <جان لنون> یا <اوزی> هم میگویند. قاب مفتولی و عدسیهای كاملا گرد دارد. بیشتر جنبه زیبایی دارد و در دهه 60 میلادی بسیار محبوب بود. خوانندههای غربی سرشناسی مانند جان لنون، اوزی اوزبورن و میك جگر این نوع عینك را به چشم میزدند.
ظ مدل یخچالی )Glacier( : عدسیهایی گرد با چشمبند چرمی دارد كه دور تا دور عدسی را میپوشاند و اجازه ورود نور از اطراف آن را نمیدهد. برای تردد در مسیرهای پوشیده از برف و یخ مناسب است. چون نور بسیاری كمی را از خود عبور میدهد، برای رانندگی یا دیگر كارهای روزمره كه به دید كافی نیاز دارد، استفاده نمیشود.
ظ مدل شوهرم كتكم میزند )My Husband Beats Me( : عینكهای بزرگ و بسیار تیره كه استفاده از آنها از مناطق حومه سیدنی استرالیا شروع شد و به دیگر نقاط جهان رسید. وجه تسمیه آن هم معلوم است. نام آن اگر چه نوعی شوخی به نظر میرسد، اما بسیاریها در كشورهای انگلیسیزبان در هنگام خرید، از عین این عبارت برای رساندن منظور خود استفاده میكنند.