عوامل غفلت

عوامل غفلت:

1.توجه به یک موضوع: به تجربه یافته‌ایم که وقتی چیزی و یا زمینه خاصی ما را به خود مشغول می‌دارد از کارهای دیگر غفلت می‌ورزیم. بارها خانه آمده و یا سر کار ناگهان به خود آمده‌ایم که فلان کار و یا چیز را فراموش کرده‌ایم. سر درس کلاس اگر به استاد دل داده‌ایم از اطراف خود غافل شده‌ایم و اگر به اطراف دل داده‌ایم از درس مانده‌ و بی خبر مانده ایم. ما به طور طبیعی خواست‌ها و نیازهایی داریم چون غذا، مسکین، پوشاک، کار، تحصیل و … که به تکرار آن را درخواست داریم و با یک بار تهیه غذا کار تمام نمی‌شود؟ علی‌الدّوام باید دوید، ناگهان می‌بینیم عمری را به این مسائل و غافل از آخرت، خدا و رسول، اهداف این زندگی و وظایف الهی خود گذرانیده و فرصتی برای خودیابی نداشته‌ایم.

اما آن چه از این امورات دنیوی که انسان را از مسائل اصلی جدا می‌کند به گونه‌ای که بازگشت از آن به فطرت ممکن نباشد در اسلام حرام و ممنوع دانسته شده است، نوشیدن مسکرات. چون عقل را زائل می‌کند، غنا، موسیقی، زن بارگی. «وَمِنْ النَّاسِ مَنْ یَشْتَرِی لَهْوَ الْحَدِیثِ لِیُضِلَّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ …»1 برخی از مردم کسانی‌اند که سخن بیهوده را خریدارند تا مردم را بی هیچ رانشی از راه خداوند گمراه سازند.

البته همه امور حیوانی و یا مادی که صددرصد غفلت‌زا نباشد. حرام نشده که باید خود ما زمینه روحی و نفسانی را بر توجّه خویش فراهم سازیم.

2. مظاهر زندگی مادی: مال، ثروت، زن، فرزند که در مجموع زندگی دنیوی ما بر آن ها نهاده شده است و راهی جز حشر و نشر با آن نیست. و از جهتی می تواند غفلت آور باشد قرآن به تکرار توجه انسان را به این نکته جلب کرده که به هوش باش که تو را غافل نکنند. «یَاأَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لاَ تُلْهِكُمْ أَمْوَالُكُمْ وَلاَ أَوْلاَدُكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ …»2 ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اموال شما و فرزندانتان شما را از یاد خدا غافل نگرداند. در آیه‌ای دیگر ثروت‌اندوزی عامل غفلت برآورده شده: «أَلْهَاكُمُ التَّكَاثُرُ، حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ»3 تفاخر به بیش داشتن شما را غافل داشت. تا کارتان به گورستان کشید. بی تردید خود مال، فرزند بد نیست. از این رو به همین دلیل حرام نشده ولی هشدار داد که غفلت نکنید!

بی‌شک، اگر دنیا و مظاهر مادی آن «وسیله انگاشته» شود یا آن «هدف انگاشته شود» مسئله فرق می‌کند که نمونه‌ای از گروه اول «رِجَالٌ لاَ تُلْهِیهِمْ تِجَارَةٌ وَلاَ بَیْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ…»4 مردانی که نه تجارت و نه داد و ستد آنان را از یاد خدا غافل نمی کند. پس می‌تواند دنیا و مظاهرش ابزاری برای کسب قرب به خدا گردد. و توشه قیامت را تأمین کند.

3. هوا پرستی: در قرآن درباره بلعم باعورا چنین آمده است: «وَاتْلُ عَلَیْهِمْ نَبَأَ الَّذِی آتَیْنَاهُ آیَاتِنَا فَانسَلَخَ مِنْهَا…»5 ؛ بر آن‌ها خبری را که درباره کسی از آیات خود عطا کرده بودیم تلاوت کن که او ناگهان از آیات خود را بیرون کشید. وقتی شخص نفس پرستی كند در آن حال از ولایت خداوند متعال و رسول الله و اهل بیت (علیهم السلام) خارج می شود. در عوض شیاطین بر او ولایت یافته و علی الدوام بر او آن چه بخواهند الهام می کنند «ان الشیاطین لیوحون الی اولیایهم» تو بنگر که در این حال نفس و شیاطینی که بر او گمارده می شوند چه به سرش خواهند آورد؟ نمونه پایان یافته این سراشیبی همان بلعم است که خداوند متعال او را به سگ مثالش زد.