تهیه و تنظیم: محبوبه بهرام مصیری منبع: مجله ی روزهای زندگی – سال دهم – شماره دویست و بیست و یک
****************
علل زردی یا یرقان نوزادان
بیش از نیمی از كودكان طبیعی و سالم در چند روز اول زندگی دچار تغییر رنگ زرد در پوستشان می شوند. اگر كودك شما نیز همین وضع را دارد، جای هیچ گونه نگرانی نیست؛ اما باید موضوع را با پزشكتان یا كارشناس بهداشت مركز بهداشتی و درمانی در میان بگذارید، بویژه زمانی كه شكم یا پاهای كودك زرد باشد. اگر نوزادتان با سن طبیعی حاملگی متولد شده است، احتمالا در عرض یك هفته گونه های او صورتی و زیبا خواهد شد. اگر زودتر از سن طبیعی به دنیا آمده باشد، كمی بیشتر طول می كشد تا پوست وی حالت قرمزی و گلگون مانند خود را بازیابد.
علت آن چیست؟
یرقان در نوزادان سالم بعلت افزایش میزان بیلی روبین خون ایجاد می شود. بیلی روبین یك ماده شیمیایی است كه حین تخریب گلبولهای قرمز خون تولید می شود. سطح این ماده در نوزادان بیشتر است، زیرا آنها دارای ظرفیت اضافه حمل اكسیژن توسط گلبولهای قرمز خون هستند و كبد نارس آنها نمی تواند بیلی روبین اضافه را متابولیزه (سوخت و ساز) كند. زمانی كه سطح بیلی روبین به بیشتر از حد طبیعی برسد، زردی یا یرقان از ناحیه سر به طرف گردن و سپس سینه پیشرفت می كند و در شرایط شدید نهایتا به انگشتان پاها هم می رسد. این حالت كه یرقان فیزیولوژیك نامیده می شود (بر خلاف نوع نادر و خطرناكتری كه توسط بیماریهای كبدی یا ناسازگاری خونی مادر ایجاد می شود) سبب هیچ نوع آسیبی در شیرخواران سالم و رسیده (سن طبیعی حاملگی) نخواهد شد.
در برخی موارد نادر، نوزادان مبتلا به یرقان ممكن است دچار آسیب سیستم عصبی بشوند. و این زمانی است كه سطح بیلیروبین شدیدا افزایش یافته باشد.
شیوع زردی در نوزادان چقدر است؟
60 درصد نوزادان رسیده در روز دوم یا سوم تولد دچار یرقان می شوند. اغلب این حالت پس از یك هفته برطرف می شود.
80 درصد نوزادان نارس بین روزهای پنجم و هفتم پس از زایمان به این حالت دچار می شوند. بیماری ظرف دو ماه پس از تولد برطرف می شود.
چگونه یرقان درمان می شود؟
اگر به نظر می رسد كودكتان مبتلا به یرقان شده است، پزشكتان ممكن است تستهایی برای اندازه گیری سطح بیلی روبین خون و لزوم شروع درمان برای او انجام دهد. اگر نوزاد رسیده بدنیا آمده باشد و از سایر جهات سالم باشد، بیشتر پزشكان درمان را تا زمانی كه سطح بیلی روبین خون به بیش از 20 میلی گرم در دسی لیتر برسد شروع نمی كنند. از اوائل دهه 1970 تا كنون یرقان با فوتوتراپی درمان می شود، پدیده ای كه در آن نوزادان در معرض نور فلورسنت قرار می گیرند. این نور مولكولهای بیلیروبین اضافی را می شكند و دفع آنها را توسط كبد نوزاد تسهیل می كند. كودك بصورت بدون لباس معمولا برای یك یا دو روز زیر نور قرار می گیرد و چشمانش با یك ماسك محافظ بسته می شود.
اگر سطح بیلی روبین كودكتان نیازی به فوتوتراپی ندارد، می توانید با قرار دادن وی در معرض نور آفتاب در اوائل روز یا بعد از ظهر به او كمك كنید.
اگر كودكتان بیماریهای نادر ناسازگاری گروه خونی داشته باشد و مقدار بیلیروبین به مقادیر خطرناك برسد، ممكن است حتی نیاز به تعویض خون داشته باشد. تست خونی Rh كه در زمان تولد برای تشخیص ناسازگاری Rh انجام داده اید، شما را با دقت زیاد از احتمال وجود ناسازگاری خونی مادر و كودك آگاه می كند. برای پرهیز از این امر آمپول های ضد آنتی بادی D یا روگام به شما تزریق خواهد شد.
چگونه می توانم بگویم آیا كودكم یرقان دارد؟
افراد متخصص تست سریعی را برای تشخیص یرقان در منزل توصیه می كنند: در یك اتاق با روشنایی مناسب، فشار ملایمی را به سینه كودكتان وارد كنید؛ اگر بعد از برداشتن فشار، رنگ زرد بر روی پوست مشاهده گردد، باید به پزشك خود مراجعه كنید. (این تكنیك برای كودكان با پوست ظریف بهتر عمل می كند؛ برای سایر كودكان به زردی موجود در سفیدی چشمها یا لثه ها توجه كنید.)
به یاد داشته باشید كه یرقان یك وضعیت زودگذر است كه معمولا بدون هرگونه مداخله درمانی بهبود می یابد و هیچ گونه عوارض دراز مدت ندارد (بجز در موارد شدید). اگر هرگونه شكی دارید به پزشك خود مراجعه كنید تا مطمئن شوید اقدامات صحیح را برای بهبود كودك خود برداشته اید.
کبد و زردی
هنگام افزایش بیلی روبین خون و رسوب آن بافت زرد می شود . این حالت زردی یا یرقان نامیده می شود . افزایش بیلی روبین تام سرم با بالاتر از 3-5/2 میلیگرم درصد ایجاد زردی می کند . بیلی روبین آزاد شده در خون از تجزیه حلقه پورفیرین هموگلوبین گلبولهای قرمز و دیگر پروتئینهای هم دار بوجود می آید.
کبد و عملکرد آن در زردی یا یرقان:
جریان خون به کبد ضروری است . کبد بطور متوسط در هر دقیقه 1500 میلی لیتر خون را از طریق مسیر دوگانه شریان کبدی و ورید باب در مسیر روده به کبد دریافت می کند .
کبد از هپاتوسیت ها ( لب های سلولهای پارانشیمی ) تشکیل شده است که بصورت لایه لایه یا دستجات با ضخامت یک لایه سلول می باشد . این لایه ها از طریق سیستم مویرگی موسوم به سیستم سینوزوئیدی از یکدیگر جدا می شوند . فضاهای سینوزوئیدی از سلولهای کوفر( ماکروفاژ کبدی) پوشیده شده اند . مجاری صفراوی خود به تنهایی ساختمان مجزا ندارند ولی از اتصال غشائ سلولهای پارانشیمی تشکیل می شوند . مجاری صفراوی ، صفرا را به مجاری کوچک منتقل می کنند که این مجاری کوچک بهم پیوسته و مجاری بزرگتر صفراوی را تشکیل می دهند .
کبد دارای 60٪ سلولهای پارانشیمی ( هپاتوسیتها) و 30٪ سلولهای کوفر( ماکروفاژ کبدی) می باشد . 10٪ باقیمانده سلولهای عروقی و بافت محافظ و مجاری صفراوی میباشند .
وظایف کبد:
کبد بیلی روبین ، آلکالن فسفاتاز ، کلسترول و محصول نهایی نهایی کاتابولیسم کلسترول یعنی اسیدهای صفراوی را از طریق صفرا دفع می کند .
کبد نقش مهمی در خونسازی جنین به عهده دارد . از هفته ششم زندگی جنینی تا نیمه اول زندگی جنینی خونسازی در کبد صورت می گیرد . همچنین خونسازی در حالات غیر طبیعی در کبد بالغین نیز اتفاق می افتد . در بالغین کبد گلبولهای قرمز مسن را از خون برداشت می کند که توسط سلولهای کوفر گلبولهای قرمز پیر نابود می شوند . هپارین و فیبرینوژن و پروترومبین و سایر عوامل انعقادی خون در کبد تولید می شوند .
کبد کبد مکان سنتز و تجزیه گلیکوژن می باشد و به تنظیم قند خون کمک می کند . کبد مکان متابولیسم اسیدهای آمینه نیز می باشد . لیپوپروتئین ها در کبد سنتز می شوند . کبد مکانی برای استری شدن کلسترول و مسیری برای دفع کلسترول از طریق صفرا می باشد .
ویتامین B12 در کبد ذخیره می شود . کبد جذب ویتامین های محلول در چربی را از طریق خواص امولوسیون کننده صفرا افزایش می دهد . کبد مکان هیدروکسیله شدن و تشکیل ویتامین D فعال می باشد که این ویتامین برای جذب کلسیم ضروری و جذب فسفات را نیز افزایش می دهد .
کبد مکان ذخیره خون و تنظیم حجم خون است و خون را ازطریق مسیر باب به سیستم جریان عمومی خون منتقل می کند .
کبد خاصیت محافظت و سمیت زدائی دارد . سلولهای کوفر کبد اجسام خارجی را از جریان خون برداشت می کند و در مکانیسم ایمنی قرار می دهد . کبد مکانی برای خنثی سازی داروها می باشد . بسیاری از هورمونهای استروئیدی از طریق کبد غیر فعال می شوند . کبد مکاننی برای حذف امونیاک از خون می باشد .
واما بیلی وربین ……………
طول عمر گلبولهای قرمز خون بطور متوسط 120 روز می باشد و سپس نابود می شوند . بیلی روبین از نابودی گلبولهای قرمز و تجزیه هموگلوبین بوجود می آید که از طریق مجاری صفراوی دفع می شود .
بیلی روبین ترکیبی : وقتی بیلی روبین در کبد با گلوکورونات ترکیب شود ،تشکیل بیلی روبین دی گلوکورونات می دهد که بیلی روبین ترکیبی می نامند و محلول در آب می باشد .به این نوع بیلی روبین ترکیبی یا مستقیم (Direct ) می گویند .
بیلی روبین غیرترکیبی : وقتی بیلی روبین در کبد بدون ترکیب با گلوکورونات به آلبومین متصل شود و در جریان خون انتقال یابد بیلی روبین غیرترکیبی یا غیرمستقیم ( Indirect ) نام میگیرد و محلول در چربی می باشد .
طبقه بندی زردی یا یرقان
1- غیر مستقیم یا غیر ترکیبی :
در این نوع از زردی 80٪ بیلی روبین سرم غیر مستقیم می باشد .
الف- زردی غیرمستقیم قبل از کبد: این نوع زردی بیشتر بعلت تولید بیش از حد بیلی روبین می باشد مه نشی از انهدام بیش از حد گلبولهای قرمز می باشد . افزایش انهدام گلبولهای قرمز در کم خونی همولیتیک بعلت لیز شدن گلبولهای قرمز و زردی نوزادان به علت ناسازگاری خون مادر و نوزاد اتفاق می افتد .
ب- زردی غیرمستقیم کبدی:این نوع زردی بعلت اختلال برداشت بیلی روبین از خون سینوزوئیدی توسط سلولهای پارانشیمی کبد(هپاتوسیتها) یا بعلت نقص ترکیب یکبد می باشد .
1 – نارسایی انتقال قبل از ترکیب : این نارسائی در بیماری ژیلبرت (گیلبرت) رخ می دهد که زردی غیرهمولیتیک ارثی می باشد . این بیماری نسبتا عادی و بدون علایم می باشد.
2-نارسایی مستقیم کبد : زردی فیزیولوژیک نوزادان که یک نوع زردی معمولی نوزادان می باشد از این نوع است . این نوع زردی بعلت ناتوانی یا عدم بلوغ کبد جنین می باشد . با بلوغ کبد فعالیت انزیمی افزایش یافته و زردی در عرض چند روز از بین می رود . زردی فیزیولوژیک نوزادان با فوتوتراپی بهبودی می یابد . بیماری کیگلرنجار نوع دوم زردی از این نوع می باشد که به علت نقص سیستم آنزیم های ترکیب کننده کبد ایجاد می شود و طفل قادر به ترکیب بیلی روبین نمی باشد.
2 – زردی ترکیبی یا مستقیم:
در این نوع درصد بیلی روبین ترکیبی یا مستقیم به بیلی روبین تام بیشتر از نوع غیر ترکیبی می باشد. که ممکن است به 40 تا 50 درصد نیز برسد .
الف- کبدی:
1- سلولهای کبدی: ضایعه منشر سلول کبدی یا نکروز باعث برگشت بیلی روبین ترکیبی به خون سینوزوئیدی می شود . آسیب سلولهای کبدی ممکن است از هپاتیت ویروسی و یا هپاتیت سمی ناشی از داروها یا سموم و همچنین بیماری سیروز کبدی حاصل شود .
2- مجرای کبدی : انسداد داخل کبدی باعث اختلال در انتقال بیلی روبین ترکیبی به مجاری صفراوی می شود علل انسداد داخل کبدی: هپاتیت ویروسی ،داروها ، و بیماری دوبین جانسون می باشد . در بیماری دوبین جانسون اختلال ارثی باعث اختلال در انتقال بیلی روبین ترکیبی بعد از کبد می شود و بیلی روبین ترکیبی نمی تواند به داخل مجاری صفراوی منتقل شود .
ب – بعد از کبد :
زردی بعد از کبد به علت انسداد مجرای مشترک صفراوی پیش می اید . انسداد ممکن است بعل سنگها ،تنگی یا اسپاسم و یا نئوپلاسم باشد
برگرفته از بیوشیمی بالینی دکترمهدی صائب
*****************
خطرات افزایش بیلی روبین برای نوزاد
کرنیکتروس در مواقعی رخ میدهد که میزان بیلی روبین نسبت به سن داخل رحمی فوق العاده زیاد باشد. نوزادان ترم معمولا تا زمانی که میزان بیلی روبینشان کمتر از 25-20 است دچار کرنیکتروس نمی شوند. هر چه میزان بیلی روبین موجود در سرم
از حد 25 بیشتر شود خطر بروز کرنیکتروس بیشتر میشود.
در موارد ابتلا به سپسیس , مننژیت, همولیز, آسفیکسی, هیپوکسی, هیپوترمی, هیپوگلیسمی, و داروهائی که با بیلی روبین رقابت میکنند.. و نارس بودن نوزاد, حتی بیلی روبین کمتر از 20 واحد نیز ممکن است باعث کرنیکتروس شود.
سایر عواملی که به بروز کرنیکتروس در نوزادان ترم کمک میکند..شامل همولیز, یرقان در 24 ساعت اول تولد و تاخیر در تشخیص بیلی روبین بالا می باشد. نوزادان بسیار نارس با وزنی کمتر از هزار گرم با بیلی روبینی کمتر از 10 نیز دچار کرنیکتروس شده اند
اما در باره شما: روش پزشکتون در برخورد با زردی نوزاد کملا صحیح بوده
: شاید گفته اون آقای دکتر درست باشه.. شاید گفته شما..ولی معمولا مرجع ما در باره قضاوت در این امور مراجع بین المللی هست که فعلا گزارشی مبنی بر مثبت یا مضر بودن اون ماده نداریم.. و نمیشه به مراجع تحقیقاتی ایران استناد کرد چون کارشون علمی نیست و نتایج اونها باید توسط مراجع بین المللی تایید بشه که من گزارششو ندارم
عصاره شیرخشت، دارویی موثر بر درمان زردی نوزادان است
به گفته محققان، می توان از فرآورده های استاندارد شیرخشت به نحو موثری به درمان نوزادان مبتلا به زردی پرداخت.به گزارش ایسنا زردی یكی از علائم شایع در دوران نوزادی است به طوری كه نزدیك به 60 درصد از بچه های رسیده و 80 درصد از بچه های نارس به آن مبتلا می شوند.به گفته محققان علوم پزشكی زردی نوزادان به دلیل عوارض خطرناك افزایش بیلی روبین بر روی مغز از اهمیت ویژه ای برخوردار است.براساس مطالعات انجام شده توسط محمد آزاد بخت، عضو هیأت علمی دانشكده داروسازی دانشگاه علوم پزشكی مازندران، كه بر روی دو گروه 100 نفری و به صورت مورد – شاهدی از نوزادان مبتلا به زردی انجام شد مشخص گردید: با استفاده از این دارو روند كاهش بیلی روبین خون تا 3 روز اول به نحو چشمگیری سرعت می یابد.گفتنی است: از روشهای درمانی زردی، روش نور درمانی و تعویض خون است كه تعویض خون به عنوان راه آخر جهت كاهش شدید بیلی روبین استفاده می شود.اثرات درمانی شیرخشت به همراه نور بسیار چشمگیر و سریعتر می باشد. همچنین در بسیاری از مناطق ایران از جمله در استان فارس از شیرخشت در طب سنتی برای درمان زردی نوزادان استفاده می شود.