وازكتومی هیچ تاثیری بر میل جنسی ندارد

گفتگو با دكتر امید هویدا، سرپرست مركز بهداشت شمال تهران

خدمات پیشگیری‌كننده موقتی كه اغلب زوج‌ها در ابتدای ازدواج و یا برای فاصله‌گذاری میان فرزندان از آنها استفاده می‌كنند مانند قرص‌های جلوگیری از بارداری، وسایل داخل رحمی یا IUD، آمپول‌های تزریقی و كاندوم. این‌گونه خدمات در مراكز بهداشتی درمانی شهری و روستایی و نیز خانه‌های بهداشت در روستاها و پایگاه‌های بهداشتی در شهرها به صورت رایگان ارایه می‌شود و چنانچه چندان مفید فایده نباشد، توصیه می‌شود در مواردی كه تعداد فرزندان كافی است و زوج‌ها مطمئن هستند كه در آینده تمایلی به داشتن فرزند دیگری ندارند حتما از روش‌های پیشگیری دایمی (بستن لوله در زنان و مردان) استفاده كنند.
 آقای دكتر، اگر موافق باشید، بحث را از تاریخچه وازكتومی و انواع آن شروع كنیم.
عمل وازكتومی از حدود 120 سال پیش انجام می‌گرفته است اما از دهه 1960 میلادی یعنی حدود 50 سال پیش سازمان جهانی بهداشت وازكتومی را به‌عنوان بهترین، مطمئن‌ترین و راحت‌ترین روش برای جلوگیری دایمی از باروری تایید و توصیه كرده است. در كشور ایران نیز از حدود 40سال پیش این روش برای پیشگیری از بارداری به كار گرفته شده است. به طور كلی، وازكتومی به دو روش قابل انجام است:
1) روش سنتی كه به وسیله جراح انجام می‌گرفت و دو برش به طول پنج سانتی‌متر در دو طرف در محل كشاله ران داده می‌شد و پس از بستن لوله محل عمل بخیه می‌شد. با ابداع روش جدید تقریبا روش سنتی منسوخ شده و تنها در موارد خاص از آن استفاده می‌شود.
2) روش وازكتومی بدون تیغ جراحی كه امروزه به صورت گسترده در تمام دنیا انجام  می‌شود. در این روش بدون استفاده از تیغ جراحی و تنها با استفاده از پنس مخصوص خراشی به قطر نیم سانتی‌متر در روی اسكروتوم (پوست بیضه) ایجاد شده و از محل آن لوله‌های سمت راست و چپ بسته می‌شوند. با توجه به سطحی بودن محل عمل و نیز كوچك بودن زخم، احتیاجی به بخیه زدن محل جراحی نیز نیست.
 در این صورت وازكتومی به روش بدون استفاده از تیغ جراحی نسبت به روش قدیمی بسیار راحت‌تراست؟
خدمات پیشگیری‌كننده دایمی مخصوص زوج‌هایی است كه به تعداد كافی فرزند دارند و مطمئن هستند در آینده نیز تمایلی به بچه‌دار شدن ندارند.
این خدمات شامل بستن لوله در زنان (TL) و بستن لوله در مردان (VL) است. بستن لوله در زنان باید حتما در بیمارستان و در اتاق عمل و تحت بیهوشی عمومی انجام گیرد و مانند هر عمل دیگری عوارض مربوط به خود را خواهد داشت اما بستن لوله در مردان به صورت سرپایی و با تزریق بی‌حسی موضعی در مراكزی كه برای این امر اختصاص یافته‌اند، انجام می‌گیرد و البته هر دو اعمال فوق رایگان است.
 باتوجه به تمایل خانواده‌ها به داشتن فرزند كمتر به دلایل اقتصادی، فرهنگی… به نظر می‌رسد اطمینان از روش به كارگرفته شده در پیشگیری از بارداری بسیار مهم باشد. در خصوص روش‌هایی كه توضیح داده‌اید، این درصد اطمینان و اثربخشی چگونه است؟
به هر حال هر كدام از روش‌های پیشگیری از بارداری دارای درصدی خطا می‌باشند و هیچ‌كدام از آنها به صورت 100 درصد قابل اطمینان نیست اما بر اساس شرایط خانواده هر كدام از روش‌های فوق می‌تواند بهترین روش برای آنها و موثرترین روش باشد كه این امر و انتخاب روش مناسب با انجام مشاوره تنظیم خانواده كه در مراكز بهداشتی درمانی صورت می‌گیرد با زوج‌ها در میان گذاشته شده و با دادن اطلاعات مفید و صحیح و نیز بررسی وضعیت جسمانی بهترین روش برای پیشگیری از بارداری به آنها توصیه می‌شود.
 در ادامه پرسش قبل این سوال مطرح می‌شود كه برای زوج‌هایی كه تعداد كافی فرزند داشته و تمایلی به بچه‌دار شدن در‌ آینده ندارند، چه روش‌های پیشگیری مناسب‌تر است، روش‌های موقتی یا دایمی؟
با توجه به اینكه قدرت باروری زنان تا 45 سالگی و مردان تا حدود 70 سالگی باقی می‌ماند و اغلب زنان در سنین زیر 35 سالگی دارای تعداد فرزند دلخواه و موردنظر خود شده‌اند به نظر می‌رسد استفاده از روش‌های موقتی به علت احتمال خطا و درصد شكست بیشتر و نیز لزوم استفاده طولانی مدت و منظم به‌طور مسلم این‌گونه است، انجام وازكتومی به روش بدون استفاده از تیغ جراحی هم برای بیمار و هم برای پزشك راحت‌تر بوده و از نظر زمان نیز زمان كمتری نسبت به روش سنتی برای عمل احتیاج است، در ضمن، بهبود زخم نیز در عرض دو روز حاصل گشته و نیاز به پانسمان و یا كشیدن بخیه كه در روش سنتی باید انجام گیرد، نیست.
 آیا وازكتومی به روش بدون استفاده از تیغ جراحی عارضه‌ای برای فرد ایجاد می‌كند؟
به ندرت پس از عمل مختصری درد یا تورم ممكن است عارض شود كه موقتی بوده و در عرض چند روز بهبود می‌یابد. اصولا در مقام مقایسه این عمل نسبت به كشیدن دندان راحت‌تر است.
 گروهی بر این باورند كه انجام عمل وازكتومی موجب كاهش میل جنسی و یا از بین رفتن صفات ثانویه جنسی می‌شود. آیا این مطلب صحیح است؟
برای پاسخ به این سوال بهتر است ابتدا كمی درباره عمل توضیح داده شود. بیضه در مردان دو عمل متفاوت انجام می‌دهد، تولید نطفه و اسپرم. تولید هورمون مردانه یا تستوسترون كه در عمل وازكتومی فقط لوله‌ای كه نطفه‌ها یا اسپرم‌ها را به مایع منی منتقل می‌كند، قطع می‌شود و تولید هورمون مردانه به جای خود باقی می‌ماند. بنابراین متعاقب بستن لوله میل جنسی كاهش نمی‌یابد و صفات ثانویه جنسی مانند ریش، سبیل، صدای كلفت و… نیز از این بین نمی‌رود. در ضمن، این عمل هیچ اثری روی آمیزش جنسی نداشته و در ظاهر نیز نمی‌توان پی برد كه فرد اقدام به انجام عمل وازكتومی كرده است و حتما باید با آزمایش معلوم گردد كه فاقد نطفه یا اسپرم است.
 اگر فردی در آینده از انجام عمل وازكتومی به هر علتی پشیمان شود، آیا احتمال بازگشت قدرت باروری وجود دارد؟
ابتدا ذكر این نكته ضروری است كه انتخاب فرد و نیز مشاوره‌ای كه با وی انجام می‌شود، اگر صحیح باشد هیچ‌گاه چنین مساله‌ای اتفاق نمی‌افتد.
در واقع هنر یك پزشك وازكتومیست تنها بستن لوله نیست بلكه انجام مشاوره دقیق و اصولی با فرد و مطلع كردن وی از عمل است كه انجام می‌گیرد. چه بسا در بسیاری از موارد مدت زمانی كه برای انجام مشاوره صرف می‌شود، به مراتب از مدت زمان انجام خود عمل بیشتر شود. با تمام این اوصاف، اگر فرد به هر دلیلی تمایل به بازگشت قدرت باروری خود داشته باشد، می‌تواند با مراجعه به پزشكان متخصص و انجام عمل جراحی در بیمارستان و پرداخت هزینه این كار را انجام دهد، البته نتیجه نسبی است و در تمام افراد عمل موفقیت‌آمیز نخواهد بود.
 اگر فردی تمایل به بستن لوله به روش بدون استفاده از تیغ جراحی، داشته باشد، به چه مكانی باید مراجعه كند؟
هر فردی كه تمایل به این كار دارد می‌تواند با مراجعه به كلیه مراكز بهداشتی درمانی نسبت به معرفی به مراكزی كه عمل در آن محل انجام می‌شود، معرفی‌نامه دریافت كرده و پس از آن با تماس با مركز مذكور نسبت به تعیین وقت عمل اقدام كند